Kazanların Periyodik Kontrolleri

BASINÇLI KAPLARIN PERİYODİK KONTROLLERİ

Buhar Kazanı ve Kızgın Su Kazanları Periyodik Kontrolü

– 22.01.2007 tarihli, 26411 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği, 30.12.2006 tarihli, 26392 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Basit Basınçlı Kaplar Yönetmeliği, 31.12.2012 tarihli, 28514 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan Taşınabilir Basınçlı Ekipmanlar Yönetmeliği ile TS 2025 ve TS EN 13445-5 standartlarında belirtilen kriterlere uygun olarak yapılmaktadır.

Buhar Kazanı ve Kızgın Su Kazanları Periyodik Testi  Hizmet Açıklaması;

Teknik Ekibimiz Gelmeden Öncesi Yapılması Gereken Hazırlıklar Aşağıda Belirtilmiştir.
1. Kazan ısıtma yüzeyleri temizlenmelidir. Kazan üzerindeki bütün kaçaklar önlenmelidir.
2. Kazan vanaları (Emniyet ventilleri, ana buhar çıkış vanası, blöf vanası, prosestatlar) kör flanşla körletilmelidir.
3. Kazan tamamen su ile doldurulmalı; su, kaba kirleticiler içermemeli ve 20 ile 50 derece arasında olmalıdır.
4. Kazana ½ inç’lik bir bağlantı ağzı bırakılmalı ve kazan ön ve arka kapakları açılmalıdır.
5. Hava tankı içerisinde hava kalmayacak şekilde (taşıncaya kadar) tamamen su ile doldurulmalıdır.

 

Madde 207 – Buhar ve sıcak su kazanlarının; imalinin bitiminde,  monte edilip kullanılmaya başlamadan önce,  kazanlarda yapılan değişiklik veya onarım veya revuzyonlardan sonra,  yılda bir periyodik olarak ve en az üç ay kullanılmayıp yeniden servise girmeden önce,  kontrol ve deneyleri,  ehliyeti Hükümet veya mahalli idarelerce kabul edilen teknik elemanlar tarafından yapılacak ve sonuçları sicil kartına veya defterine işlenecektir.

Madde 208 – Her işveren,  işyerlerindeki kazanlar için bir sicil kartı veya defteri tutacak,  bunlara,  yapılan onarım,  bakım ve deneyleri,  günü gününe işleyecektir.

Madde 209 – Kazanların hidrolik basınç deneyleri,  en yüksek çalışma basıncının en çok 1, 5 katı ile yapılacak,  kontrol ve deneylerin sonucu uygun bulunmayan kazanlar,  uygunluk sağlanıncaya kadar kullanılmayacaktır.

Madde 223 – Basınçlı kapların kontrol ve deneyleri,  ehliyeti Hükümet veya mahalli idarelerce kabul edilen teknik elemanlar tarafından,  imalinin bitiminden sonra ve monte edilip kullanılmaya başlanmadan önce,  veya yapılan değişiklik ve büyük onarımlardan sonra,  en az üç ay kullanılmayıp yeniden servise girmeleri halinde ise tekrar kullanmaya başlanmadan önce ve herhalde periyodik olarak yılda bir yapılır. Kontrol ve deney sonuçları,  düzenlenecek bir raporda belirtilir ve bu raporlar işyerlerinde saklanır.

Madde 244 – Kompresörlerin güvenlikle çalışmalarını sağlamak üzere; kompresörlerin montajından sonra ve çalıştırılmasından önce,  kompresörler üzerinde yapılacak değişiklik ve büyük onarımlardan sonra,  periyodik olarak yılda bir kontrol ve deneyleri,  ehliyeti Hükümet veya mahalli idarelerce kabul edilen teknik elemanlar tarafından yapılacak ve sonuçları,  sicil kartına veya defterine işlenecektir. Kompresörlerin her kademesinde basınç deneyi,  o kademede müsaade edilen en yüksek basıncının 1, 5 katı ile yapılacaktır.

İşçi sağlığı ve iş güvenliğinin tarifini;  “ Çalışanların,  işyerinde, işin yapılması ve yürütümü  ile ilgili olarak meydana gelen tehlikelerden, bedeni ve ruhi olarak zarara uğramamaları için alınması gerekli  HUKUKİ, TEKNİK ve TIBBİ  tedbirleri sağlamaya yönelik, SİSTEMLİ  ve İLMİ  çalışmalar bütünüdür.”  Şeklinde yapmak mümkündür.

Bu tariften hareketle, iş güvenliği mantık kurgusunda, ilmi rehber edinerek, işyerinde var olduğu kabul edilen tehlikelerden çalışanları korumak için; önce işyerindeki tehlike ve risklerin tesbit ve analizlerinin yapılmasının gerektiği aşikardır. Bu konuda uzmanların üzerinde birleştiği hususlardan biride, üretim alet ve makinalarının belirli sürelerde kontrol ve deneylere tabi tutulmasıdır.

Emniyet mantığının temel kurallarından biri meydana gelmiş olayların ardından gitmek yerine, olayların önüne geçip istenilen tarafa yönlendirmek düşüncesidir. Bu düşünce doğrultusunda hareket edilmesi halinde ilerde ihtimal dahilinde olan, istenmeyen olayların, oluşmasından ve oluşması halinde meydana gelecek olumsuzluklardan kaçınmak mümkün olabilecektir. İş güvenliği düşüncesinde de  bu kural geçerlidir.

Üretimde görev alan insan- makine  tesis ve tertiplerin ilk kuruluşta veya işe başlangıçtaki sağlık ve teknik karakteristik değerlerini koruyarak;  emniyetli, verimli ve sürekli çalışmalarının sağlanması için bir takım Periyodik Kontrollerin  (PK’ ların)   yapılması gereklidir. Başlangıçtaki sağlıklı ve kaliteli üretim yapan insan-makine, tesis ve tertiplerin çalışma ve kullanımdan bir süre sonra iş güvenliğini  bozabilecek, istenmeyen durumlar (İş Kazası, Meslek Hastalığı vb.) meydana  getirme ihtimalleri eşyanın tabiatı gereğidir. İşletmede arzu edilmeyen söz konusu durumları önlemek üzere üretim unsurlarından olan insan- makine, tesis ve tertiplerin belli aralıklar ile periyodik kontrollara (PK)  tabi tutulması kaçınılmaz bir zorunluluk olarak  ortaya çıkmaktadır.

İŞ GÜVENLİĞİ MEVZUATIMIZDA PERİYODİK  KONTROLLER :

İşyerinde önceden tesbit edilmiş, risk kaynakları üzerinde uzman elemanlarca yapılacak ilk kuruluş ve  müteakip  PK ’ lar  ile istenmeyen durumların önüne geçmenin  amaçlandığı açıktır.  Bu temel kabulden hareket  ile iş güvenliği mevzuatımızda daha önceden elde edilmiş tecrübelerden yararlanılarak risk kaynakları belirlenmiş ve bu bölümleri tamamen örterek riskleri izole edecek şekilde çeşitli  PK’lara  yer verilmiştir. Mevzuatımızda  PK’lar ile bazen gereksiz sayılabilecek detaylara yer veren ve bazen de  gerekli detayların ve açıklayıp düzenleyici bilgilerin yer alacağı yönetmeliklere ihtiyaç gösteren bir takım düzenlemeler bulunmaktadır. Bu periyodik kontrollara işçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili çeşitli düxzenlemeler getiren mevzuatlarda  yer alan (sağlık muayeneleri, havalandırma, kazanlar, basınçlı kaplar, elektrik tesisatları, vb.)  periyodik konntroller misal olarak gösterilebilir.

 

BUHAR   KAZANLARININ   PERİYODİK    KONTROLLARI

GİRİŞ :

Buhar kazanları; çok çeşitli endüstri alanlarında  ve farklı  işletme şartlarında kullanılan yardımcı üretim araçlarındandır.  Genel bir isimlendirme ile kazanlar; iş güvenliği yönünden  önemli bir risk grubunu teşkil ederler.

BUHAR  KAZANLARIN SINIFLANDIRILMASI:

Buhar kazanları;  imal usulleri,  işletme şartları, çalışma teknikleri, konstrüksiyon tarzları  gibi çeşitli özellikleri dikkate alınarak  tasniflere tabi tutulmaktadırlar.  Ancak muhtemelen konunun yeniliği sebebi ile  bugüne kadar buhar kazanları konusunda iş   güvenliği yönünden  bir tasnife rastlanmamıştır.  Buhar kazanlarının iş güvenliği yönünden tasnifinin  basınç  özelliği dikkate  alınarak yapılması kanaatimizce uygun olacaktır.  Bu sınıflandırma tekniğine  dolaylı olarak kısmen  İşçi sağlığı ve İş Güvenliği Tüzüğü’nde de işaret edilmektedir.  Madde 218’de kazanlar doğrudan tasnif edilmemekle birlikte madde metinlerinin içinde  alçak basınçlı ve yüksek basınçlı kazanlar  kavramlarına yer verilmiş ve tedbirler sayılmıştır.

Bu açıdan kazanları;

a)Alçak     basınçlı   buhar kazanları: .   .   .   .   1.05 – 2.0   kg/cm²

b)Orta       basınçlı   buhar kazanları: .   .   .   .   2.01- 6.0    kg/cm²

c)Yüksek  basınçlı   buhar kazanları: .   .   .   .   6.01- üzeri kg/cm²   

Buhar kazanlarının bu tasnifinden sonra  kazanlarla ilgili iş güvenliği risk unsurlarından kısaca bahsetmek yerinde olacaktır.

KAZAN DAİRELERİ:

Kazan dairesinin yapısı:

Hukuki dayanak: Kazan dairelerinin özellikleri konusunda İ.S.İ.G.Tz.Md:213’te:

İşyerinde kullanılan bütün kazanlar, yangına ve patlamaya karşı dayanıklı ayrı bir bölmede veya binada olacak ve kazan dairesinin üstündeki katta, işçi çalışmayacaktır.

Patlayıcı, parlayıcı veya kolay yanıcı maddelerle çalışan işyerlerindeki  kazan dairelerinin diğer atelyelere açılan  pencere ve kapıları bulunmayacaktır.

Kazan dairelerinin tavanı gerektiğinde kazan üzerinde çalışmayı kolaylaştıracak yükseklikte olacaktır.

Kazan daireleri sürekli olarak havalandırılacaktır. Tabii havalandırmanın yeterli olmadığı hallerde uygun  aspirasyon tesisatı yapılacaktır.” Hükümleri bulunmaktadır.

Bu noktadan hareketle, kazan dairelerinin  çalışılan bölümlerden tamamen ayrı, tek katlı, yeterli yükseklikte ve havadar olması gerektiği anlaşılmakta ise de: bazı hususların daha açılması ve düzenlenmesi gereği de ortaya çıkmaktadır.

KAZAN DAİRELERİNİN  ÖZELLİKLERİ :

Bu özellikleri şöyle bir sistematik içinde ele almak uygun olacaktır.

1. Yer seçimi,
2. İnşa tarzı,
   1. Bina boyutları,
   2. Drenaj sistemi,
   3. Havalandırma,
   4. Baca,
3. Su tasfiye,
4. Yakıt depoları,
5. Elektrik tesisatı.

1. Yer Seçimi:

Kazan dairesinin  işyerinin diğer bölümlerinden tamamen ayrı  ve yeterli uzaklıkta, bir alana yerleştirilmesi en uygun çözüm yoludur. Ancak mevcut alanın buna fırsat vermemesi durumunda giriş, çıkışları ayrı olan diğer bölümlerden  yangına ve patlamalara karşı dayanıklı, (diğer bölümlere açılan kapısı – penceresi olmayan) duvarlar ile ayrılmış bölümlerin kullanılması yoluna gidilmelidir.

Bu yerin seçiminde kot olarak yüksek, hava ihtiyacının kolay sağlanabileceği, gürültü, toz, gaz, duman vb. zararlılar ile hakim rüzgarın baca gazlarını rahatça atabileceği yönlerin dikkate alındığı kriterlere önem verilmelidir.

2. İnşa Tarzı:

Kazan dairesi tasarımında;

• Yangın ve patlamalara dayanıklı malzemeler ile mümkünse çelik konstrüksiyon yapı tarzının seçilmesi,
• Ses ve ısı yalıtımı tekniklerinin uygulanması,   (Gerekli durumlarda operatörler için tecritli bölüm uygulamasına gidilmesi)
• Kapı ve pencerelerin dışarı açılacak şekilde yapılması,
• Tavanın hafif malzemeden yapılması ve tabii havalandırmaya müsait olması,

Gibi hususlar dikkate alınmalıdır.

1. Bina Boyutları:

Kazanların yerleştirildiği binaların boyutlandırılması yapılırken kazanın önünde operatörlerin kullanacağı yeterli genişlik, pompaların, su tasfiye sistemi ve diğer gerekli tesisat ve tertibatlar için, ileride olabilecek gelişme ve değişmelerde dikkate alınarak yeterli boşluklar bırakılmalıdır.

2. Drenaj Sistemi:

Kazan dairelerinde bol miktarda su kullanımı, toz, is, vb. oluşumu ve buna bağlı olarak husule gelen temizlik ihtiyacı gibi hususlar dikkate alınarak atık sulara  karşı uygun şekil ve boyutlarda drenaj sistemi tasarım ve tesisi yoluna gidilmelidir.

Ayrıca sıvı yakıt kullanımı yakıt sızıntı ve kaçaklarının ve bunlarla kirlenmiş suların toplanacağı ikinci bir drenaj sistemi düşünülmelidir. Kazan dairesi zemin kotunun uygun olmadığı durumlarda, yeterli ebatlarda toplama çukuru ve  terfi pompaj sistemine yer verilmelidir.

c)  Havalandırma :

Kazan dairelerinde çalışma ortam havasını kirletebilecek toz, gaz ve dumanların dışarı atılmasını  sağlayacak ve çalışma ortam  havasının kirlenmesini önleyecek,  mümkünse tabii,  mümkün olmadığı durumlarda cebri çekişli genel havalandırma sistemi oluşturulmalıdır. Ayrıca yüksek ısı kapasiteli kazan dairelerinde yanma havasının çalışma ortamı dışından emilmesi  sağlanmalıdır.

3. Baca :

Kazan dairelerinin en yüksek noktasını oluşturan bu elemanın mukavemeti, çekiş gücü, yüksekliği, çapı temizliği ve yıldırıma karşı korunması dikkat edilmesi gerekli hususlardır.

3. SU TASFİYE SİSTEMİ :

Tabiattan sağlanan  sular hemen hiçbir zaman  kazanlarda doğrudan kullanım için uygun değildir.  Tasfiye işlemine tabi tutulmadan kullanılan sular, kazanlarda çeşitli türlerde çamur ve taş oluşumlarına sebep olduğundan,  suların, kazanlarda tasfiye edilerek  kullanımı gereklidir. Tasfiye işlemi için birkaç teknik geliştirilmiş bulunmaktadır. Suların,  çeşitli reçine ve kum katmanlarından geçirilmesi, kimyevi maddeler ile iyon değiştirilmesi, manyetik alanlardan faydalanılması ve arı su kullanılması gibi teknikler en çok kullanılanlarıdır. Kazan dairesi kurulurken, kullanılması düşünülen suyun kimyevi ve fiziki özellikleri incelenip en uygun tasfiye sistemi seçilerek, boyutları dikkate alınmalı,tesisat ve stok tankları için yeterli genişlikte  uygun yer ayrılmalıdır.

4. YAKIT DEPOLARI:

Kazanlarda kullanılacak yakıtlar (doğal gaz vb. hariç) uygun yer ve şartlarda depolanmalıdır. Sıvı yakıtların depolanmasında standartlara uygun  yatay yada dikey silindirik ve 7kg/cm2’ lik iç basınca dayanacak tanklar tercih edilmelidir. Bu tankların yerleştirileceği bölümler kazan dairelerinden yanmalara ve patlamalara karşı dayanıklı duvarlar ile ayrılmış olmalıdır.

Bu tecrid hadisesinde, iki yönlü etki dikkate alınmalıdır. Sıvı yakıt   tanklarında  seviye göstergesi, havalandırma bacası, temizleme deliği, taşma ve kaçakları önleyici sütre, havuz, kanal ve toplama çukurlarından oluşan drenaj sistemi, donmaları önleyici izolasyon ve ısıtma sistemi, dip boşaltma ve su alma ağzı, bulunmalıdır.

5. ELEKTRİK TESİSATI:

Kazan dairelerinde, parlayıcı-patlayıcı gaz, toz,  duman ve benzerlerinin her an oluşacağı dikkate alınarak elektrik tesisatının, toz almaz ve kıvılcım çıkarmaz  özelliklerde yapılması sağlanmalıdır. Ana dağıtım ve tevzi panoları mümkün olduğunca tehlike bölgesi dışına yerleştirilmelidir. Elektrik tesisatı, gaz yakan kazan dairelerinde  tamamen eksproof  olmalı ve gaz alarm tesisatı tesis edilmelidir.  Aydınlatma yeterli olmalı ve etanş elemanlardan oluşmalıdır. Kazan dairelerinde yanıcı malzemeler ile çalışıldığı ve ortamın ıslak olması dikkate alınarak iyi bir topraklama ve paratoner tesisatı yapılmalıdır.

KAZANIN İŞLETİLMESİ

Kazan operatörü :

Kazanlar  ehliyeti  hükümet  veya mahalli idareler tarafından kabul edilen  kişiler tarafından işletilecektir.  ( İ.S.İ.G. Tz. Md:210)

Kazanın işletmesi ile görevlendirilecek personel, ortaya çıkabilecek ivedi duruma müdahaleden sorumludur.

Bunun içinde personel  her şeyden önce

1. Bütün donanımın görevlerini,

2.   Kullanımını ve işletme özelliklerini,

3.   Sistemin ; çalışma basınç ve sıcaklığı ile akış miktarlarını,

4. Bütün kontrol devreleri ve ölçü aletlerinin takibini,
5. Elektrik tesisatı ve koruma donanımının görev ve çalışmasını,

İyi bilmeli ve kazan ve bütün tertibat ve tesisat üzerinde tam bir bilgi ve tecrübe sahibi olmalıdır.  Operatörler, gerekli durumlarda periyodik olarak meslek içi eğitimlere tabi tutulmalıdır.

Yakıtın otomatik  beslendiği kazanlarda,  otomatik sistemlerde  bir  arıza  belirmesi  halinde, kazancılar  kazanı gerektiğinde el ile de güvenle çalıştıracak şekilde eğitilmeli, otomatik çalışma, kazancılar tarafından sürekli  olarak izlenmeli, olağan üstü durumlarda kontrol sistemi derhal el ile çalışma durumuna alınmalı ve kazan yapımcısının vereceği,  İşletme Talimatlarına uygun olarak hareket edilmelidir.