Kaynak ve Kesme İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Önlemleri

 
Kaynak ve kesme işlemleri esnasında kaynakçının sağlığını etkileyebilecek dumanlar, tozlar ve gazlar oluşur. Kaynak, kesme ve ilgili işlemlerdeki sağlık ve güvenlik kurallarında (UVV 26.0) belirtildiği şekilde kaynakçı, oluşan bu zararlı maddelerden kendisini korumalıdır. Bu nedenle çalışma alanları, kaynak yöntemine, malzemelere ve uygulama koşullarına göre, zararlı maddelerden arındırılmış temiz hava teneffüs etmeyi sağlayacak şekilde planlanmış ve aşağıdaki şekilde donatılmış olmalıdır.

1. Kaynak dumanı oluştuğu noktadan dışarı atılmalıdır ,
2. Teknik havalandırma sağlanmalıdır,
3. Normal bir havalandırma yapılmalıdır,
4. Diğer havalandırma yöntemleri kullanılmalıdır,
   veya
5. Yukarıdaki seçeneklerin bir veya birkaçı birlikte kullanılmalıdır

Malzeme güvenlik bilgisi :

Her OERLIKON kaynak malzemesi için güvenlik bilgileri içeren “Malzeme Güvenlik Bilgisi” mevcuttur. Bu malzeme güvenlik bilgileri aşağıdakileri içerir :

a) Zararlı bileşenler,
b) Bu malzemeyi kullandığınızda oluşabilecek zararlar,
c) İlkyardım kuralları,
d) Çalışma alanı için gereken sınır değerleri,
e) Atıkların nasıl bertaraf edileceği.

Kullandığınız kaynak malzemelerinin malzeme güvenlik bilgilerini OERLIKON’dan isteyebilirsiniz.

Kaynak malzemesinin içeriği dışında, kaynak ark ısısı ile birlikte de zararlı maddeler de oluşabilir. Bu zararlı maddeler aşağıdaki nedenlerden oluşabilir :

• Metalik kaplamalar, galvaniz (çinko), kurşun gibi,
• Boyalar, çinko ve kurşun boyalar
• Yüzey koruyucu bileşikler, yağ, gres gibi kirlilikler

Kurşun, kadmiyum, çinko, krom içeren metalleri kaynak yaparken özel bir dikkat gösterilmelidir. Çünkü bu elementler zararlı ve zehirli maddeler oluşturur.

Bu yüzeyinde plastik, yağ ve gres içeren malzemeler için de doğrudur.

Yüzeyinde hidroklorik-asit veya hidrokarbonlu bileşikler bulunan iş parçaları, kaynak öncesi bu bileşiklerden arındırılmalıdır. Çünkü kaynak esnasında zehirli phosgene (MAK : 0,1 ml/m³) oluşumuna neden olurlar.

Havalandırma :

Çalışma ortamındaki solunacak havada MAK- değerlerine ulaşmamak için doğal veya teknik bir havalandırma mutlaka yapılmalıdır. Bu havalandırma şekli ,Tablo 1 ve 2’de verilen şartları yerine getirmelidir.

Tablo 1’deki havalandırma yöntemleri, kullanılan kaynak malzemelerindeki veya örtü türlerindeki sağlığa zararlı maddelerin konsantrasyonuna göreceli olarak listelenmiştir. Tablo 2’deki havalandırma yöntemleri ise, ana metaldeki veya örtü türündeki zararlı maddelerin konsantrasyonuna göreceli olarak listelenmiştir.

Havalandırma şekli aynı zamanda alevin yanma süresine veya ark süresine de bağlıdır. “Kısa süre” tanımından anlaşılması gereken günde ½  saat veya haftada 2 saatlik alev veya ark süresidir. “Uzun süre” tanımından anlaşılması gereken ise bu değerleri aşan sürelerdir.

Açık havada kaynak yaparken de zararlı maddelerin solunulan havaya girmediğinden emin olunmalıdır. Dar ve kapalı alanlarda kaynak yaparken, UVV 26.0’un 29 maddesinde belirtildiği gibi, kirli havanın dışarıya atılması veya temiz hava ile çalışma alanını havalandırması yapılmalıdır.

Tablo 1. Kullanılan kaynak yöntemine ve kaynak malzemesine göreceli olarak havalandırma şekli

 

Yöntem	Kaynak malzemesi				Kaplamalı çeliklerin kaynağı
	alaşımsız ve hafif alaşımlı çelikler, alüminyum alaşımları		yüksek alaşımlı çelikler, demir-dışı metaller (alüminyum alaşımları hariç)
	k	u	k	u	k	u
Gaz ergitme kaynağı sabit taşınabilir	F F	T T	T F	A A	T F	A A
Örtülü elektrod kaynağı sabit taşınabilir	T F	A T	A T	A A	A T	A A
MIG/MAG kaynağı sabit taşınabilir	T F	A T	A T	A A	A T	A A
TIG kaynağı sabit taşınabilir	F F	T F	F F	T T	F F	T T
Tozaltı kaynağı sabit taşınabilir	F F	T F	T F	T T	T F	T T
Toz püskürtme	A	A	A	A	–	–

k : kısa-süre               F : doğal havalandırma
u: uzun-süre              T : Teknik havalandırma
A : zararlı maddelerin oluştuğu yerde emilmesi

Havalandırma ihtiyaçlarına göre çalışma alanlarına çeşitli havalandırma ekipmanlarını seçmek mümkündür. Örneğin ;

• Kaynak torcundan, kaynak maskesinden veya baş maskesinden duman emme sistemi,
• Taşınabilen duman emme sistemleri
• İş parçasına veya çalışma bölgesine yaklaştırılabilen ve monte edilebilen duman emme bacaları

“Kapalı alanlar”ın tanımı :

 

UVV 26.0, madde 29’a göre ;

• 100 m³’ten daha az hava hacmine sahip
  veya
• Uzunluğu, genişliği ve yüksekliği 2 metre’den az olan

ve doğal bir hava akımı olmayan alanlara “kapalı alanlar” diyebiliriz.

 

Kapalı alanlar ; penceresiz bodrum alanları, delhizler, boru hattı, kuyular, tanklar, kazanlar, konteynerler, gemi inşasında hücre ve tank bölümleridir.

Kapalı alanlarda kaynak yaparken zehirli maddelerin oluşmaması, yanıcı gazların birikmemesi ve oksijenin azalmaması için duman emme sistemleri veya yapay havalandırma yöntemleri kullanılmalıdır.

 

Duman emme veya teknik bir havalandırmanın mümkün olmadığı yerlerde, uygun solunum ekipmanları kullanılmalıdır. Kapalı alanlarda, nitrik-oksitlerin oluşumu kabul edilebilir sınırların üzerine çıkmasına neden olabilecek oksi-gaz kaynağı, alevle kesme ve ısıtma işlemlerinde yaparken havalandırmaya özel bir dikkat sarfedilmelidir.

 

Dikkat !  Yanma nedeniyle ciddi kazalara neden olacağı için  kapalı alanlarda oksijen kullanılarak havalandırma yapılmasına izin verilmez.

 

 

Tablo 2. Kaynak malzemesi kullanmayan yöntemlerde havalandırma methodları

 

 

Yöntem	Kaynak malzemesi				Kaplamalı çeliklerin kaynağı
	alaşımsız ve hafif alaşımlı çelikler, alüminyum alaşımları		yüksek alaşımlı çelikler, demir-dışı metaller (alüminyum alaşımları hariç)
	k	u	k	u	k	u
Alevle tavlama, Alevle doğrultma	F	T	F	T	F	T
Alevle sertleştirme	F	T	–	–	–	–
Alevle şekillendirme	F	T	–	–	–	–
Alevle kesme sabit taşınabilir	F F	T T	A T	A A	T T	T T
Oyma	F	T	–	–	T	T
Alevle tufal temizleme sabit taşınabilir	A F	A T	A A	A A	– –	– –
TIG kaynağı sabit taşınabilir	F F	T F	F F	T T	F F	T T
Plazma kesme sabit taşınabilir	A F	A T	A T	A A	A T	A T
Ark-oksijen kesme, Ark-hava kesme sabit taşınabilir	T F	A T	A T	A A	T F	A T
Alın kaynağı	T	A	A	A	T	A
Diğer direnç kaynak yöntemleri	F	F	F	T	F	T

 

 

k : kısa-süre               F : doğal havalandırma
u : uzun-süre             T : Teknik havalandırma
A : zararlı maddelerin oluştuğu yerde emilmesi

 

Solunumun korunması :

 

Havalandırmanın yetersiz olduğu durumlarda, kaynak işlemine uygun koruyucu solumun cihazları kullanılmalıdır.  Kaynak işlemine uygun koruyucu solunum cihazları ;

 

• Hortumlu solumun cihazları
• Basınçlı hava içeren solunum cihazlarıdır

Çalışma alanındaki atmosfer, en az %17 oksijen içeriyorsa, ihtiyaca göre koruma özelliğine sahip filtre kullanımı yararlı olur. Fakat, bu filtrelerin konteyner, boru hattı, tank, vagon v.b. kapalı alanlarda kullanılmasına izin verilmez.

 

Hava Besleme :

 

Çalışma bölgesinden emilen hava, ancak zararlı maddelerden arındırıldıktan sonra geri beslenebilir. Eğer sağlığa zararlı maddelerin konsantrasyonu, göreceli MAK-değerlerinin ¼’ünü aşmazsa, geri beslenen hava zararlı maddelerden yeterince arındırılmış olarak kabul edilebilir.

 

Kaynak dumanı kanserojen oranda nikel- bileşikleri veya krom- bileşikleri gibi maddeler içeriyorsa, özel şartlara göre havalandırma ve hava besleme yapılmalıdır.

 

Kişisel Korunma Ekipmanları :

 

Tablo 3’de UVV 26.0 “Kaynak, Kesme ve İlgili İşlemler”e göre çeşitli kaynak ve kesme yöntemleri ile çalışan personelin kullanması gereken kişisel ekipmanlar verilmiştir.

 

 

Tablo 3. Farklı kaynak yöntemleri için koruyucu ekipmanların koordinasyonu

 

 

Kişisel korunma ekipmanları (kural olarak)     Yöntem	Kaynakçı koruyucu maske cam filtresi DIN 4646 DIN 4647 T.1 Koruma derecesi	Kaynakçı gözlüğü DIN 58211 VwB 6, 7	Yüz ve baş maskesi   DIN 58214 VwB 6, 7	Kaynakçı eldiveni DIN 4841 Bölüm 4	Deri önlük veya SeS
Örtülü elektrod kaynağı	9 – 14	–	X	X	X
MIG/MAG kaynağı	10 – 15	–	X	X	X
TIG, plazma kaynağı	5 – 14	–	X	X	(X)
Ark-kesme	10 – 15	–	X	X	X
Plazma kesme	11 – 13	–	X	X	X

 

X  = gereklidir                                         SeS = yanmaz koruyucu giysi

(X) = bazı durumlarda gerekir                  VwB = uygulama alanı

–  = önerilmez