HAVA AKIM HIZI :

İşyerinde oluşan kirli havanın dışarı atılması, yerine temiz havanın alınması için, ortamda, uygun bir havalandırmanın olması, dolayısıyla uygun bir hava akımının olması zorunludur.

Ancak bu hava akımı 0,5 metre/saniyeyi aşması durumunda rahatsız edici esintiler meydana gelir. Bu esintiler sebebiyle İşyerlerinde, özellikle kaynak atölyelerinde, ortamın havası kirli olduğu halde, havalandırma tesisatlarının çalıştırılmadığına çok sık rastlamaktayız.  Bu tür olumsuzlukların olmaması için ISITMA VE HAVALANDIRMAYI, İKLİMLENDİRME  ŞEKLİNDE ANLAMALI ve bu anlayışla, bütün değerler göz önünde bulundurularak projelendirme yapılmalıdır.

Şimdi de Sıcaklık, nem, hava akım hızı ve radyant ısının birbiri ile ilişkileri üzerinde duralım.

İşyerlerinde, çalışanların büyük bir kısmının (%80), ısı hissi bakımından  kendilerini en rahat hissettikleri şartlar tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu şekildeTERMAL KONFOR BÖLGESİ kavramı ortaya çıkmıştır.

Termal Konfor Bölgesi; Çalışanın, faaliyetini sürdürmesi esnasında en rahat durumda olabilmek için gerekli termal konfor şartlarının üst ve alt sınırlar arasında olan bölgedir. Bu bölgeyi etkileyen faktörler şöyle sıralanabilir:

• Ortam sıcaklığı,
• Ortamın nem durumu,
• Hava akım hızı,
• Yapılan işin niteliği,
• Çalışanın giyim durumu,
• Çalışanın yaşı ve cinsiyeti,
• Çalışanın beslenmesi,
• Çalışanın fiziki durumu,
• Çalışanın sağlık durumu,

Bunalım bölgesi: İnsanların vücutlarından ısı atmalarının zorlaşması sebebiyle, bunalma hissettikleri sıcaklık ve bağıl nem kombinasyonları bölgesidir.

 

30

 

Hava          25

Sıcaklığı

20

 

15

 

10

 

(Bağıl nem   )      40   50   60   70   80   90   100

 

Bunalım eğrisi

 

 

Hafif işlerde rahat çalışmak için sıcaklık,hava akım

hızı ve bağıl nem değerleri

 

ISI           HAVA AKIM HIZI(m/s)         BAĞIL NEM

 

19-21 C                   0,5

19,5-21,5 C              0,2

21,5-23,5 C                      0,5                             %30-60

23,5-25   C               1.0

 

Daha yüksek sıcaklık    daha fazla hava akımı

 

Yapılan işlere göre çalışma ortamı sıcaklıkları

 

Hava sıcaklığı

Faaliyetin şekli                                  (%50 nem seviyesinde )

Oturarak yapılan hafif el işleri…………          20 C

Oturarak yapılan hafif kol ve el işleri…..       20 C

Ayakta yapılan ağır kol işleri…………..         17 C

Çok ağır İşler ………………………..                15-16 C

 

Bunların yanı sıra rahatlık bölgeleri dış sıcaklığa bağlı olarak da değişeceği için, işyerinin sıcaklığı ve bağıl nemi ayarlanırken dış hava sıcaklığının da göz önünde bulundurulması, aşırı ısı farkları oluşmamasına dikkat edilmesi gereklidir.

 

Dış sıcaklığın yüksek olduğu bir yerde oturarak yapılan

bir işe göre rahatlık dereceleri

 

Dış sıcaklık ( C )                             20  24  28  32  35

Uygun çalışma yeri sıcaklığı ( C )    20  22  24  26  27,5

Bağıl nem  ( % )                              75  65  57  50  45

DEĞİŞİK ÇALIŞMA YERLERİNDE HAVA DEĞİŞİMİ İHTİYACI

 

                  İşyeri                                            Hava değişimi/Saat

 

Akümülatör İmalatı                                          5-10 defa

Boyahaneler                                                    5-15   “

Bürolar                                                           3-6     “

Püskürtme boya işleri                                      20-50  “

Garajlar                                                          4-6      “

Elbise bırakılan yerler                                      4-6     “

Lokanta ve kantinler                                        4-8     “

Fabrika mutfakları büyük mutfaklar                 6-8     “

Küçük mutfaklar                                              15-20  “

Laboratuarlar                                                  5-10    “

Tuvalet Banyo ve Duşlar                                  4-8      “

Çamaşırhaneler                                                5-15    “

Kasa odaları                                                    3-6      “

 

 

Havalandırma ile ilgili mevzuat hükümleri:

 

Doğal havalandırma iç ve dış ısı farkı artması, rüzgar basıncının artması ile doğru orantılı olarak artar. Normal şartlarda binaların yapımında, tabii havalandırma ve tabii aydınlatma yeterli olacak şekilde planlama yapılır. (İSİGT 16-19,  20-21)

 

İSİGT Madde-8) İşyerindeki hava hacmi işçi başına en az 10 metreküp olacaktır. Hava hacminin hesabında, tavan yüksekliğinin 4 metreden fazlası nazara alınmaz.

 

İSİGT Madde-48) Koğuşlarda hava hacmi en az 12metreküp/kişi olacaktır.

 

İSİGT Madde- 20)Kapalı işyerlerinde sıcaklık ve nem derecesinin, yapılan işin niteliğine uygun olmakla beraber ılımlı olması şarttır. İşçilerin yazın aşırı sıcaktan, kışın soğuktan korunması için tedbirler alınacaktır. Çok buğu husule gelen işyerlerinde sıcaklık derecesi15 santigrat dereceden az ve 30 santigrat dereceden yüksek olmayacaktır.

 

İşin gereği olarak çok soğuk veya çok sıcak çalışılması zorunlu olan (Bu sıcaklıkların değiştirilmesinin mümkün olmadığı ) işlerde, işçilere uygun koruyucu iş elbiseleri vesaire malzemeler verilecektir.

 

İSİGT Madde- 21) Kapalı işyerleri günde en az bir defa bir saatten aşağı olmayacak şekilde havalandırılacaktır. Ayrıca işin özelliğine göre çalışma süresinde havanın zararlı bir hal almaması için havanın sık sık değiştirilmesi gerekmektedir.

 

Toz, buğu, duman ve fena koku çıkaran işlerin yapıldığı yerlerde, bunları çekecek yeterlikte BACALAR VE MENFEZLER yapılacak, işin niteliğine göre gerekli teknik tedbirler alınacaktır.

 

Boğucu, zehirli ve tahriş edici gaz ve duman meydana gelen işyerlerinde, işçilerin hayat ve sağlıklarının tehlikeye girmemesi için, havalandırma tesisatı yapılacak ve işçilere ayrıca işin özelliğine göre maske ve diğer koruyucu araç ve gereç verilecektir.

 

Madde 191)İşyerlerindeki cihaz, alet, tezgah, makine ve tesislerden çıkan toz, duman, buğu, ısı, gaz ve konu çalışılan ortama yayılmadan, uygun aspirasyon tesisatı ile çıktığı yerden emilerek dışarı atılacaktır.

 

Madde 192- Birbirine karıştıklarında, parlama veya patlama tehlikesi bulunan çeşitli toz, duman, buhar ve gazlar, aynı emme tesisatı ile dışarı atılmayacak, her biri için ayrı ayrı mevzii tesisleri yapılacak ve birbirlerinden uzak yerlerden dışarıya atılacaktır.

 

Madde 193- Havadan ağır olan gaz, duman, buhar, toz veya benzerleri tabana yakın yerlerden emilerek dışarı atılacaktır.

 

Madde 194- Mevzii çekme tesisatında kullanılacak davlumbazlar, zararlı kaynağa yakın olacak ve davlumbazın çekme niteliğini bozacak hava akımlarına engel olunacaktır.

 

Madde 195- Paslandırıcı, aşındırıcı, kemirici, zararlı ve zehirli gazlar,dumanlar veya sisler çıkaran daldırma, elektroliz, elöksal veya diğer kaplama işlerinin yapıldığı tekneler, kaplar, havuzlar veya tanlar üzerinde yapılacak çekme ağızları; kabın veya teknenin iç ve üst tarafına yakın, ve yatay, boydan boya yarık olacak, bir uzun kenar boyunca, eni 50 santimetreden 120 santimetreye kadar olan teknelerde, her iki kenar boyunca ve daha büyük teknelerde ise, dört kenar boyunca devan edecek şekilde yapılacaktır.

 

Davlumbaz ağızları ise, işe engel olmayacak şekilde tekneye veya kaba yakın ve bunları kaplayacak büyüklükte olacaktır.

 

Madde 196-Aspirasyon tesisatında kullanılan kanal veya borular, yanmaz malzemeden uygun kesitte yapılacak ve seyyar emme ağızlarında spiralli veya eğilebilen hortumlar kullanılacaktır.

 

Boru ve kanallar, tekniğe uygun olarak yapılmış, eklenmiş ve menfezlere sağlam bir şekilde bağlanmış olacaktır.

 

Yanıcı ve parlayıcı gazlar, sisler, buharlar, dumanlar ve patlayıcı atıkların emildiği kanallar yuvarlak borudan ve uygun malzemeden yapılmış olacaktır.

 

Madde 197- Emilen hava içinde, yanıcı ve parlayıcı maddelerin bulunduğu hallerde, aspiratör pervanesinin kanalı, göbeği ve gövdesi demir ve çelik malzemeden yapılmayacak, pervane yatakları, kanal dışında, iyi yağlanmış ve toz geçirmez bir şekilde yapılacak, çıkış menfezlerine, sağlam madeni tel kafesler konacaktır.

 

Aspiratörlerin elektrik motorları, çalışacağı ortama uygun olacak, emilen hava içinde, yanıcı ve parlayıcı maddeler bulunduğu hallerde, motor, yanıcı ve parlayıcı maddelere karşı, uygun şekilde monte edilmiş veya bu maddelere dayanıklı tipte yapılmış olacaktır.

 

Madde 198- Hava filtreleri, kapasite ve nitelik bakımından kullanılacağı işin özelliğine uygun ve en az bir günlük çalışmaya yeterli olacak ve bunlar, kolay temizlenebilecek ve temizlik sırasında, tehlikeli ve zararlı bir ortam yaratılmayacak şekilde yapılmış olacaktır.

 

Filtrelerin çıkış borularının ağzı, işyeri çatısından en az 180 santimetre yüksekte veya en yakın kapı ve pencereden 8 metre uzakta olacaktır.

 

Madde 199- İşyerinden emilen hava, tekrar işyerine verilmeyecektir. Ancak, içinde kurşun tozu veya kurşun buharı veya silis tozu ve benzerleri bulunmayan pis hava, uygun süzgeçlerden geçirilip tamamen temizlendikten sonra işyerlerine verilebilecektir.

 

Madde 200- Aspirasyon tesisatının günlük bakım ve temizliği ile üç ayda bir de genel kontrol ile temizliği yapılacak ve onarımlardan sonra, tesisatın kuruluş karakteristiği bozulmayacaktır.

 

Madde 201- Emilen tozlar, bir siklonda toplandığı hallerde, siklon, açıkta, sağlam, rüzgara dayanıklı ve uygun malzemeden yapılacaktır.

 

Siklonlarda parlayıcı ve patlayıcı atıkların ve tozların toplandığı hallerde, siklonlar işyerinin uzağına konacak ve bunlarda patlamaya dayanacak sağlamlıkta menfezler bulunacaktır.

 

 

TEMİZ HAVA, insanların sağlığının korunması, morallerinin yüksek tutulması, çalışma gücünün yüksek bir düzeyde sürdürülmesi için gerekli şartların başında gelir.

 

Temiz hava nedir:  Normal şartlarda (Büro ortamında), Karbondioksit miktarının binde birin üstüne çıkmayan havaya temiz hava denir.

 

Ortamda zararlı gaz, toz ve koku bulunan ortamlarda, söz konusu gaz, toz ve kokunun  kabul edilebilir sınırların  altında olması gereklidir.

 

Kabul edilebilir sınırlar:

 

Müsaade edilebilen azami konsantrasyon (MAK) değerinin altındaki değerler, (Maksimum Allowable Concentrations=MAC) (Bu değerler cm3/m3 veya mg/m3 şeklinde ifade edilir)

 

Eşik sınır değerler (TLV) (Threshold Limit Values)

 

Kısa Süreli Karşılaşma Sınır Değerleri (STEL) (Short Term Exposure Limits)

 

HAVA İHTİYACI:

 

Yetişkin bir insanın saatte 30 metreküp temiz havaya ihtiyacı vardır.

 

Normal şartlarda tabii havalandırma ile ortamın havasının saatte 2-3 defa değiştiği kabul edilmektedir.

 

Çalışma yerlerinde kişi başına düşen hava hacmi  10 metreküp olmalıdır.

 

Koğuşlarda             “       “         “       “        “     12       “            “

 

(Bu hava hacminin hesabında tavan yüksekliğinin  4 metreden fazlası hesaba katılmaz)

 

Normal şartlarda işyerinin tavan yüksekliği en az 3 metre olmalıdır.

 

Zararlı toz ve gazların bulunduğu ortamlarda tavan yüksekliği en az 3,5 metre olmalıdır.

 

İşyerlerinde  kişi başına düşen serbest alan miktarı en az 2,5 metrekare olmalıdır.

 

Tabii havalandırma ile işyeri havasının saatte 2-3 kere değişmekte olduğu  kabul edilmektedir. Yukarıda belirtilen ölçüler bu kabulden hareketle belirlenmiş kriterlerdir. Ancak zamanımızda yapı malzemelerinin çok geliştiği, çift pencerelerin, PVC pencerelerin, hava geçirmeyen plastik ve yağlı boyaların yoğun bir şekilde kullanıldığı, hava giriş ve çıkışını önleyecek türden izolasyonların yapıldığı ortamlarda, tabii havalandırmalar ile ortam havasının saatte 2-3 kere değişmesi zordur.  Tabii havalandır ile ortam havasının saatte 2-3 kere değişmesinin zorlaştığı ortamlarda, kişi başına düşen hava hacmi miktarının artırılması veya  kapı ve pencereler açılarak veya cebri çekişli ortam havasının yeterli miktarda değişmesinin sağlanması gerekmektedir.

 

A)TABİİ HAVALANDIRMA

B)CEBRİ HAVALANDIRMA

C)KAPALI ÇALIŞMA METOTLARI

 

CEBRİ HAVALANDIRMA:

 

İşyerlerinin havalandırmasını,  tabii havalandırma ile yeterli şekilde  yapılamadığı durumlarda cebri havalandırmaya baş vurulur.

1. GENEL HAVALANDIRMA

 

1. Dışarıdan hava basarak havalandırma
2. İçerdeki havayı emip dışarı atarak havalandırma
3. Alttan havalandır
4. Üstten havalandır
5. Hava üst taraftan verilerek ve alt taraftan çekilerek yapılan havalandırma,

 

2. LOKAL HAVALANDIRMA

Sabit davlumbazlar

Hareketli emme ağızları

Seyyar emici cihazlar

Havayı filtre edip temizleyen cihazlar

 

Hava akım hızı :

Ortam sıcaklığı ve makinalardan yayılan ısı normal sınırlar içinde iken hava akımı 150 mm/saniye civarında olmalıdır. Hava hareketi 510 mm/saniye’yi aşarsa çalışma ortamı esintili kabul edilir. 100 mm/saniye  altında hava değişimi olan yerlerde ise hava hareketinin  rahatlığı kalmaz, bu ölçüse hava akımı olan işyerleri havasız ortam etkisi yapar.

Hava hareketlerinin fark edilmesinde, hareket halindeki havanın deride meydana getirdiği ısı değişiklikleri rol oynar. Hareketli havanın sıcaklığı düşük olduğunda şikayetler artar.

Rahat bir  hava akım sağlamak kadar işyerlerinde aşırı  hava hareketlerini kontrol etmek de oldukça güçtür. Pencere sayısı ve büyüklüğü, tavan yüksekliği, kişi başına düşen çalışma alanı, ve hava miktarı, işyerindeki makine ve tezgahların yerleşimi ve çıkardıkları gaz miktarları ve lokal havalandırma olup olmadığı gibi faktörler çalışanların rahatlıklarını etkiler.

 

Hafif İşlerde Rahat Çalışma İçin Sıcaklık, Hava Akım Hızı ve Bağıl Nem          .

 

ısı  (C )                               Hava Akım Hızı (m/sn)                 Bağıl Nem          .

 

19_-_21_                                       0,1                                  %30-60                 .

 

19,5_21,5                                       0,2                                 %30-60                  .

 

21,523,5                                        0,5                                  %30-60                  .

 

23,5-25                                         1,0                                  %30-60                  .

                      (  Daha yüksek sıcaklık daha fazla hava akımı )

 

 

 

 

 

Dış Sıcaklığın Yoğun Olduğu Bir Yerde Oturarak Yapılan Bir İşte Rahatlık Bölgeleri

Dış Sıcaklık(C )           20        24               28            32              35           .

 

Çalışma yeri Sıcaklığı 20       22               24             26              27,5       .

 

Bağıl Nem                  75             65               57             50           45          .

 

 

 

Hava Akım Hızı ölçümü

Havalandırma