Kaynak İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği

1-Kaynak İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Giriş:

Metal imalat sanayindeki gelişmelere paralel olarak kaynak işleri yoğunluğu ve çeşitliliği son yıllarda giderek artmaktadır.Buna paralel olarak da kaynak işlerinde çalışan sayısı artmaktadır.Özellikle kalifiye eleman eksikliği nedeniyle kaynak işleri deneme-yanılma sistemi ile herkes tarafından yapılmaya başlanmış,bunun sonucunda da son yıllarda kaynak işlerinden kaynaklanan iş kazaları artmaya başlamıştır. Bu derste kaynak teknolojilerinden kaynaklanan iş kazası ve meslek hastalığı olaylarının önleme-koruma sistematiği içerisinde azaltılabilmesi için asgari şartlar nelerdir? sorusuna cevap aranacaktır

Sanayide genellikle eritme kaynak yöntemleri uygulanmaktadır. Bu yöntemler;

Oksi-Asetilen kaynağı,
Oksi-SPG kaynağı,
Elektrik ark kaynağı,
TIG(Tungsten elektrotla gaz altı) kaynağı,
Eriyen elektrotla gaz altı (MIG ve MAG) kaynağı,

MİG:Metal soygaz,

MAG:Metal aktif gaz, (Argon, Karbondioksit)

Toz altı kaynağı,
Direnç nokta kaynağı.

Bu kaynak çeşitlerinin tümünde çalışanların sağlık ve güvenliğini etkileyen tehlikeler vardır. Bu tehlikeleri şu şekilde gruplandırabiliriz.

2-TEHLİKELER

2.1-ELEKTRİK

2.2-ENDÜSTRİYEL GAZLAR VE BASINÇLI GAZ TÜPLERİ

2.3- IŞIN-IŞIK

2.4-TOZ-GAZ VE DUMANLAR

2.5-KAYNAK YAPILAN ORTAM ÖZELLİKLERİ

Bu tehlikeler ve bu tehlikelerden oluşan riskler önleme koruma sistematiği içerisinde tek tek aşağıda incelenmiştir.

2.1-ELEKTRİK ( Elektrik kullanılan kaynak işlerinde)

Güç kaynağının boşta çalışma geriliminin yüksek olması, Max.(A.A.80 V. – D.A.100 V.)

Şebeke geriliminin yanlışlıkla veya bilgi eksikliği nedeniyle iş parçasına bağlanması,
Topraklama hattının olmaması, bağlantısının yapılmaması veya uygun topraklama yapılmaması,
Kaynak ekipmanlarındaki (kablo, kaynak pensleri v.b.), izolasyon bozuklukları,
Çalışılan ortamın özellikleri. (Islak, metalik, rutubetli ortamlar.)

2.2-ENDÜSTRİYEL GAZLAR VE BASINÇLI GAZ TÜPLERİ (Oksi-Asetilen(LPG) kaynak işlerinde)

YANICI GAZLAR: Tüplerde valf ağzı sol vida dişlidir. Saat ibresinin ters yönünde sıkıştırılır.

· ASETİLEN (C₂H₂), Renksiz, havadan hafif, zehirli olmayan bir gazdır. Sarımsağa benzer kokusu vardır. Sistemde bakır, %70 bakır alaşımlı malzeme gümüş ve cıva asla kullanılmamalıdır.

· SPG (LPG)

· HİDROJEN

YAKICI GAZLAR : Tüplerde valf ağzı sağ vida dişlidir. Saat ibresi yönünde sıkıştırılır.

OKSİJEN (O₂): Havadan biraz ağır, renksiz, kokusuz ve tatsız bir gazdır.

ASAL GAZLAR:

AZOT-ARGON (N ve Ar): Azot Havanın %78’ini oluşturur ve havadan hafif bir gazdır. Argon havadan ağırdır. Saf Azot ve Argonu 3 kez solumak öldürebilir.

Oksi-Asetilen kaynak işlerinde tehlikelere yol açabilecek hususlar ve önlemler aşağıda belirtilmiştir:

Tüpler ve Stoklama

– Tüpler TS 1519 ve TS 11169 standartlarına uygun olmalıdır.

– Tüpler, yangına dayanıklı ve uygun havalandırması olan depolarda ve yanıcı ve yakıcı tüpler olarak ayrı ayrı olarak stoklanacaktır. Boş tüplerde dolu tüplerden ayrı bir yerde toplanacaktır.

Kullanım yerinde ve taşınmada tedbirler:

Kullanılan tüpler kaynak yapılacak yerlere uygun kaynak arabaları ile taşınıp kullanılacak, eğer sabit olarak kaynak işleri yapılıyorsa tüplerin dik olarak bulundurulması ve devrilmeye karşı önlem alınması gereklidir.

Regülatörler

Arızalı olan regülatörler kullanılmayacak sadece tüpe ve gazın cinsine uygun regülatörler kullanılacaktır.

Alev-Gaz Geri Tepme Emniyet ve Çek-valfleri

Alev Geri Tepmesi ( Flashback):

Sürekli geri yanma ile gaz geri tepmesinin beraber meydana gelmesidir. En büyük tehlike, alevin yanıcı gaz tüpüne kadar ulaşmasıdır. Bu olay, genellikle, gaz geri akışının farkedilemediği durumlarda, şalomada alevin tutuşturulmasıyla birlikte oluşan bir geri yanma sonucunda oluşur. Alev geri tepmesi oluştuğu zaman, büyük ihtimalle yanıcı gaz hortumu patlar ve ciddi kazalara sebep olur.

Alev geri tepmesini önleme araçları:

Alev geri tepmesini önleyen araçlar alev geri tepme emniyet valfleridir. (Flashback arrestor).

Emniyet valfleri alev tutucu bir sistem ile çek-valfin bileşimidir.
Gaz girişine konan bir çek-valf vasıtası ile herhangi bir gaz geri akışı önlenir. Normal koşullarda gelen gaz hassas yayı iterek sistemden geçer ve şalomaya ulaşır .Herhangi bir şekilde oluşan gaz geri tepmesi hassas yayı ters yönde iterek gaz akışını her iki yönde de keser.

İkinci önlem olarak alev tutucu sistem kullanılır. Bu sistem sıkıştırılmış bir yayın yaklaşık 80 °C’da ergiyen bir lehim malzemesi ile sabitlenmesi ve bunun çevresine de sinterlenmiş paslanmaz çelik tozunun konulması ile oluşturulmuştur. Alev geri tepmesi durumunda lehim ergiyerek sıkıştırılmış yayı serbest bırakır ve bu yay çek-valfe vurarak gaz geçişini kapatır. Alev ise aynı asetilen tüpündeki poröz madde gibi davranan sinterlenmiş çelik tozu tarafından söndürülür. 2 tipi bulunmaktadır:

1-Şalome gaz girişine takılan emniyet valfi:

Bir ucu hortuma, diğer ucu ise şaloma girişine takılır. Genellik1e lehimle sabitlenmiş alev tutucu kullanıldığı için alev geri tepmesi sonucu bir daha kullanılamazlar ve değiştirilmeleri gerekir. Sadece gazın geri tepmesi ise içeride hasara neden olmaz, valf tekrar kullanılabilir.

2-Regülatör çıkışına bağlanan emniyet valfi:

Regülatör çıkışına hortumdan önce takılır ve alev geri tepmelerinde sistem tekrar kurulabilir.

Takım ve hortumların standardı

Kullanılan ekipman ve hortumlar standartlara uygun olmalı ve bağlantı elemanları uygun seçilmelidir.

Yağlı el ve malzemelerle O2 tüplerine müdahele edilmemelidir.
Periyodik kontroller mutlaka zamanında yapılmış tüpler kullanılmalıdır.(TS7450-1994)
Kaynak yapılan iş veya ortam

2.3- IŞIN-IŞIK

A-INFRA-RED IŞINLAR (IR)

Dalga boyları 100 ym. İle 1 ym. arasındaki bölgede yer alırlar.

Kaynak ışınlarının %60

m=10-3 mm,y=10-6 metre ,n=10-9 m

B-GÖRÜNEN IŞINLAR

Dalga Boyu 700-400 nm. Arasındaki bölgede yer alırlar.

Kaynak ışınlarının % 30

C- ULTRA-VİOLE (UV) IŞINLAR.

UV ışınları elektro mağnetik spektrumun dalga boyu 400 nm ile 10 nm arasındaki bölgede yer alır .

Kaynak ışınlarının % 10.

UV’den sonra X ışınları başlar.

Kaynak ışınları iyonlayıcı radyasyon neşretmezler.

ETKİLERİ

IR-IŞINLARI:

GÖZLERDE : Kum hissi,mercek ve korneada hasar,

DERİDE : Yanıklar

GÖRÜNEN IŞINLAR:

Işık stresi, yorgunluk, mide bulantısı.

UV-IŞINLAR:

GÖZLERDE : Hemen görüş bulanıklığı, sonra katarakt oluşumu, kornea ve iriste hasar.

DERİDE : Yanıklar.

KORUNMA:

– Kaynakçı Maskesi

– Gözlük: Mineral oksitli camları olan gözlükler her tür akım şiddetine uygun olarak kullanılabilecek özelliklere sahiptir.

TSE EN 169 – TSE EN 170 standartlarına uygun gözlükler alınmalıdır.

Kaynak Akım Şid.(Amper) Cam No:

15-20 8 Açık

20-40 9

40-90 10

90-175 11

175-300 12 Koyu

300-500ve 500’den büyük 13 ve 14

– Paravan

– İş Elbisesi

2-4-TOZ-GAZ VE DUMANLAR

Kaynak yapılması sırasında kaynağın cinsine bağlı olarak 6000 dereceye kadar sıcaklıklar oluşur. Bu sıcaklıklar nedeni ile gaz toz dumanlar meydana gelir. İşyeri havasındaki kaynak dumanlarının karışımı 10-20mg/m3’ü geçmemelidir. (TWA değerleri)

Kaynakhanenin Boyutları:

* Kaynakhanede işçi başına 300 ila 400 m3lük bir hacim sağlanmalıdır.

* Mevzi hava emicilerinin ağzı kaynak noktasından 20-30cm mesafede bulunmalı ve dikiş ilerledikçe onu takip edebilecek şekilde olmalıdır. Emicilerin gücü kaynakçı başına 10-25m3/dak olmalıdır.

2.4.1-HAVALANDIRMA: