Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği

Yapı İşleri: maden ocakları hariç olmak üzere, yerüstü ve yeraltında, su üstü veya su altında yapılan;  bina, set, baraj, yol, demiryolu,  havai hat, tünel, metro, köprü,çelik yapı, ve montajı, iskele, liman,gemi inşaatı, dalgakıran, kanalizasyon, lağım, kuyu,kanal,duvar ve benzeri inşaat, tamirat, tadilat ve yıkım işlerini;toprak kazı,yarma ve doldurma işlerini,elektrik,sıhhi tesisat ve kalorifer tesisatı işlerini; dülgerlik marangozluk, sıva, badana ve boya işlerini; bu işlerde kullanılan sabit ve hareketli makine ve tesislerin kullanılmasını kapsar.Yapı İşleri, çalışma şartları bakımından, en riskli sektör olup, iş kazası sayısı ve kaza sonucu meydana gelen ölüm sayısı bakımından, tüm sektörler arasında birinci sırada yer almaktadır.

2000 (2002) (2003)YILI SSK İSTATİSTİKLERİ:

TOPLAM İŞ KAZASI SAYISI : 74.847 (72.344)(76668)

TOPLAM ÖLÜM SAYISI        :  1.173 (872) (811)

YAPI İŞKOLU KAZA NEDENLERİ (2001 YILI)

TOPLAM İŞ KAZASI SAYISI: 713

KAZA NEDENİ                            SAYI          ORAN  (%)

DÜŞME         …………………………….302  ……………  43

MAKİNA-TEZGAH …………………. 85  …………….. 12

MALZEME DÜŞMESİ …………….102 ……………… 14

ELEKTRİK ÇARPMASI ………….. 55   …………….. 7.5

GÖÇÜK ………………………………. 11    …………….. 1,5

DİĞER  ………………………………..158   ………………22

TOPLAM ………………………………713 ………………100

Yapı İşleri, Yapılan çalışmalar sürekli değişim gösterir. Bu nedenle de alınması gerekli önlemler de sık sık değişim gösterir

Yapı İşleri, Geçici işlerdir, çalışmalar belirli sürelidir. Diğer taraftan  günlük çalışma süreleri uzun veya çalışma saatleri düzensizdir. Bu nedenle çalışanların motivasyonu yeterli olmayabilir.

Yapı İşleri, Eğitimsiz ve vasıfsız işçilerin çok sayıda çalıştığı bir sektördür. Çalışanlar sık değişir, işçi sirkülasyonu fazladır.

Yapı İşlerinde;

• Üretim şekli ve kullanılan malzemeler çok çeşitlidir.
• Çalışma alanı genellikle geniş ve dağınıktır.Bu nedenle çalışanların topluca korunmaları    mümkün  değildir.
• Termal konfor şartları bakımından her türlü olumsuzluğa rastlanır.

Proje Sorumlusu

• İşveren tarafından görevlendirilen ve işveren adına projenin hazırlanmasından, uygulanmasından ve uygulamanın kontrolünden sorumlu gerçek veya tüzel kişiyi İfade eder.

Hazırlık Koordinatörü

• Projenin hazırlık aşamasında işveren veya proje sorumlusu tarafından sorumluluk verilen, sağlık ve güvenlikle ilgili görevleri yapan gerçek veya tüzel kişiyi İfade eder.

Uygulama Koordinatörü

• Projenin uygulanması aşamasında işveren veya proje sorumlusu tarafından sorumluluk verilen ve sağlık ve güvenlikle ilgili görevleri yapan gerçek veya tüzel kişiyi İfade eder.

Koordinatörlerin Atanması, Sağlık ve Güvenlik Planı ve Bildirim (M.6)

• a) Aynı yapı alanında bir veya daha fazla işveren veya alt işverenin iş yaptığı durumda, işveren veya proje sorumlusu, sağlık ve güvenlik konularında bir veya daha fazla koordinatör atayacaktır.
• b)İşveren veya proje sorumlusu, yapı işine başlamadan önce, yapı alanında yürütülen faaliyetleri dikkate alarak, uygulanacak kuralları belirleyen bir sağlık ve güvenlik planı hazırlayacak veya hazırlanmasını sağlayacaktır. Yapı alanında iş sağlığı ve güvenliği risklerini içeren çalışmalar yapılmıyorsa koordinatör atanmayabilir.
• c)İşveren veya proje sorumlusu Yapı işi 30 iş gününden fazla sürecek ve devamlı olarak 20’den fazla işçi çalışacaksa İşin büyüklüğü 500 yevmiyeden fazla çalışma gerektiriyorsa, yapı işine başlamadan önce aşağıda belirtilen bilgileri içeren bildirimi Bakanlığın ilgili bölge müdürlüğüne vermekle yükümlüdür;

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ RİSKLERİNİ İÇEREN ÇALIŞMALARIN LİSTESİ

• 1- Özellikle yapılan işin ve işlemlerin niteliği veya işyeri alanının çevresel özelliklerinden dolayı, işçilerin toprak altında kalma, bataklıkta batma veya yüksekten düşme gibi risklerin fazla olduğu işler.
• 2- Yasal olarak sağlık gözetimi gerektiren veya kimyasal ve biyolojik özelliklerinden dolayı işçilerin sağlık ve güvenlikleri için risk oluşturan maddelerle yapılan işler.
• 3- Yürürlükteki mevzuat uyarınca, denetimli ve gözetimli alanlar belirlenmesini gerektiren iyonlaştırıcı radyasyonla çalışılan işler.
• 4- Yüksek gerilim hatları yakınındaki işler.
• 5- Boğulma riski bulunan işler.
• 6- Kuyu, yeraltı kazıları ve tünel işleri.
• 7- Hava beslemeli sistem kullanan dalgıçların yaptığı işler.
• 8- Basınçlı keson içinde yapılan işler.
• 9- Patlayıcı madde kullanımını gerektiren işler.
• 10- Ağır prefabrike elemanların montaj ve söküm işleri.

BİLDİRİM

• 1. Bildirim tarihi,
• 2. İnşaatın tam adresi,
• 3. Yüklenicilerin ad ve adresi,
• 4. Proje tipi (*),
• 5. Proje sorumlularının adı ve adresi,
• 6. Proje hazırlık safhasındaki güvenlik ve sağlık koordinatörlerinin adı ve adresi,
• 7. Proje uygulama safhasındaki güvenlik ve sağlık koordinatörlerinin adı ve adresi,
• 8. İşin planlanan başlama tarihi,
• 9. Planlanan çalışma süresi,
• 10. İnşaat alanında çalışacak tahmin edilen azami işçi sayısı,
• 11. İnşaat alanında çalışacak müteahhitler ve kendi adına çalışan kişilerin sayısı,
• 12. Seçilmiş müteahhitler hakkında bilgi.
• (*) Yapılan inşaatın yapı çeşidi yazılacaktır ( köprü, bina, yol gibi)
• Bu bildirimde belirtilen bilgilerin yer aldığı levha, açıkça görünecek şekilde yapı alanının uygun bir yerine konulacaktır. Gerektiğinde bu bilgiler güncelleştirilecektir.

Koordinatörlerin Proje Hazırlama Aşamasındaki Görevleri (M.7)

• Sağlık ve güvenlik koordinatörleri projenin hazırlanması aşamasında;
• a) Yönetmeliğin 6 ncı maddesindeki yükümlülüklerin yerine getirilmesini koordine edeceklerdir.
• b) Yapı alanında yürütülen faaliyetleri dikkate alarak, uygulanacak kuralları belirleyen bir sağlık ve güvenlik planı hazırlayacak veya hazırlanmasını sağlayacaktır. Yapı alanında iş sağlığı ve güvenliği risklerini içeren çalışmalar yapılıyorsa, bu işlerle ilgili özel önlemler planda yer alacaktır.
• c) Yapı üzerinde daha sonra yapılacak işler sırasında dikkate alınacak sağlık ve güvenlik bilgilerini içeren bir dosya hazırlayacaktır.

Koordinatörlerin Proje Uygulama Aşamasındaki Görevleri (M.8)

• a) Aynı anda veya birbiri ardına yapılan işlerin veya aşamalarının planlanması için teknik ve organizasyona yönelik kararlar alınmasında;

İşin bütününün veya bazı aşamalarının tamamlanması için gereken sürenin tahmininde,

genel güvenlik ve koruma prensiplerinin uygulanmasının koordinasyonunu sağlayacaktır.

• b) İşverenlerin gerekli önlemleri uygulamasını ve gerektiğinde işçilerin ve kendi adına çalışanların korunmasını, işverenin yükümlülüklerinin (mad.10) istikrarlı bir şekilde uygulanmasını, sağlık ve güvenlik planının uygulanmasını koordine edecektir.
• c) Yapılan işteki ilerlemeleri ve meydana gelen değişiklikleri dikkate alarak sağlık ve güvenlik planında ve hazırlanan dosyada gerekli düzenlemeleri yapacak veya yapılmasını sağlayacaktır.
• d) Aynı yapı alanında, işe sonradan katılan işverenler de dahil olmak üzere, işverenler arasında organizasyonu sağlayacak, iş kazaları ve meslek hastalıklarından işçileri korumak üzere işverenlerce yapılan çalışmaları koordine edecek, bilgi alış verişini sağlayacak ve gerekli hallerde kendi adına çalışan kişilerin de bu çalışmalarda yer almasını sağlayacaktır.
• e) Yapı işyerinde güvenli bir şekilde çalışılmasını sağlamak üzere gerekli kontrollerin yapılmasını koordine edecektir.
• f) İzin verilen kişilerden başkasının yapı alanına girmesini önlemek üzere gerekli düzenlemeleri yapacaktır.

İşverenlerin Genel Yükümlülükleri (m.10)                                                                            

• a) Yapı alanının düzenli tutulması ve yeterli temizlikte olması,
• b) Yapı alanındaki çalışma yerlerinin seçiminde; buralara ulaşımın nasıl sağlanacağının ve ekipman, hareket ve geçişler için alan veya yolların belirlenmesi,
• c) Malzemenin kullanım ve taşıma şartlarının düzenlenmesi,
• d) Tesis ve ekipmanın kullanılmaya başlamadan önce ve periyodik olarak teknik bakım ve kontrollerinin yapılması,
• e) Çeşitli malzemeler ve özellikle tehlikeli malzeme ve maddeler için uygun depolama alanları ayrılması ve bu alanların sınırlarının belirlenmesi,
• f) Tehlikeli malzemelerin kullanılma ve uzaklaştırılma koşullarının düzenlenmesi,
• g) Atık ve artıkların depolanması, atılması veya uzaklaştırılması,

• h) Çeşitli işler veya işin aşamaları için öngörülen sürelerin yapı alanındaki işin durumuna göre yeniden belirlenmesi,
• i) İşverenler ve kendi adına çalışanlar arasında işbirliği,
• j) Yapı alanındaki veya yakınındaki endüstriyel faaliyetler ile etkileşimin dikkate alınması,

sağlanacaktır.

Yapı alanında uygun sağlık ve güvenlik şartlarının devamının sağlanması için, işveren;

• 1) Yapı alanları için asgari sağlık ve güvenlik koşullarını dikkate alarak uygun önlemleri alacaktır.
• 2) Sağlık ve güvenlikle ilgili konularda koordinatörlerin uyarı ve talimatlarını dikkate alacaktır.

Yapı Alanları İçin Asgari Sağlık ve Güvenlik Koşulları

• 1. Sağlamlık ve dayanıklılık
• 2. Enerji dağıtım tesisleri
• 3. Acil çıkış yolları ve kapıları
• 4. Yangın algılama ve yangınla mücadele
• 5. Havalandırma
• 6. Sıcaklık
• 7. Doğal ve suni aydınlatma
• 8. Pencereler – Çatı Pencereleri
• 9. Kapılar ve geçitler
• 10. Trafik yolları  Araç Yolları – Tehlikeli alanlar
• 11. Yürüyen merdivenler ve yürüyen bantlar için özel önlemler
• 12. Yükleme yerleri ve rampaları
• 13. Çalışma yerinde hareket serbestliği
• 14. İlk Yardım
• 15. Temizlik ekipmanı
• 16. Dinlenme ve Barınma yerleri
• 17. Oda boyutları ve hava hacmi
• 18. Odaların taban, duvar ve tavanları
• 19. Gebe ve emzikli kadınlar
• 20. Engelli işçiler
• 21. Hava koşulları
• 22. Düşen cisimler
• 23. Yüksekten düşme
• 24. İskele ve seyyar merdivenler
• 25. Kaldırma araçları
• 26. Kazı ve malzeme taşıma araç ve makineleri
• 27. Tesis, makine, ekipman
• 28. Kazı işleri, kuyular, yeraltı işleri, tünel ve kanal işleri
• 29. Yıkım işleri
• 30. Metal veya beton karkas, kalıp panoları ve ağır prefabrike elemanlar
• 31. Batardolar (koferdamlar) ve kesonlar
• 32. Çatılarda çalışma

1.  GÜVENLİK ORGANİZASYONU VE YÖNETİMİ:

Sağlık ve güvenlik konusu ve çalışma şartlarının iyileştirilmesi, ilgili kesimlerin tümünün birlikte çalışmalarına bağlıdır.

İşyerlerinde güvenlik yönetimi

(iş güvenliği çalışmaları);  planlama,  problemli alanların, risk gruplarının belirlenmesi, koordinasyon, kontrol ve güvenlik çalışmalarının düzenli bir şekilde yürütülmesini  kapsar

BİR KAZA OLAYI;

Kişilere veya malzemelere zarar vermeden önce, yüzlerce kez tekrarlanabilir.Bu nedenle, kazaya neden olabilecek tehlikeli durum veya tehlikeli bir hareket, herhangi

bir yaralanma veya hasara neden olmadan önce gerekli tedbirler alınmalıdır. Güvenlik yönetiminin  anlamı, amacı da budur.

330 KEZ TEKRARLANAN BİR KAZA OLAYI;

Ağır yaralanma – ölüm  ————    1

Hafif yaralanma———————-    29

Yaralanmasız————————-    300

OLAYLA SONUÇLANMAKTADIR

ETKİLİ BİR GÜVENLİK YÖNETİMİNDEN

– Çevre güvenliğinin sağlanması,

– İş güvenliğinin sağlanması,

– Çalışanların güvenlik  konusunda bilinçlendirilmesi, BEKLENİR.

1.1  GÜVENLİK POLİTİKASI:

İşyerlerinde,sağlıklı ve güvenli bir  çalışma ortamının oluşması şans eseri olmaz. Bu konuda bir politika oluşturulmalı ve bu politika aşağıdaki konuları  kapsamalıdır.

İşyerinde tüm seviyelerde eğitim düzenlenmeli,özellikle iskele yapımında çalışan, vinç

operatörleri gibi, yapacakları  hataların diğer işçiler için de tehlike oluşturacağı işlerde çalışan kişilere özel önem gösterilmelidir.

Riski yüksek olan çalışmalarda,güvenli sistem ve metotlar geliştirilmelidir.

Denetimle  görevli  personel  ve kilit personelin görev ve sorumlulukları iyi belirlenmelidir.

Çalışanlar tarafından bilinmesi  gerekli  sağlık ve  güvenlik  bilgileri iyi düzenlenmelidir.

Güvenlik konusunda bir kurul  oluşturulmalıdır.

Taşeron veya alt işveren seçimi ve kontrolü iyi yapılmalıdır.

1.2 GÜVENLİK ORGANİZASYONU:

Yapı işyerlerinde güvenlik organizasyonu; İşyeri büyüklüğüne,  işin kapasitesine, istihdam sistemine ve hazırlanan proje tarzına göre  belirlenmelidir.

İşyerindeki sağlık ve güvenlik problemlerinin çözümü için istatistikler, kayıtlar tutulmalıdır.

Taşeron kullanılan işyerlerinde sözleşmeler, taşeron tarafından alınması ve yerine getirilmesi gerekli  görev, sorumluluk ve güvenlik tedbirleri  belirtilerek yapılmalıdır. Bu güvenlik tedbirleri, özel güvenlik araç ve gereçlerini sağlama ve kullanmayı,

özel görevleri güvenle sürdürmeyi, denetleme ve  aletlerin uygun kullanılması gibi konuları da kapsamalıdır.

Eğitim; yöneticiler, denetçiler ve işçileri de kapsayacak şekilde, tüm seviyelerde

düzenlenmelidir. Taşeron ve taşeron işçilerinin de işyerinde uygulanan güvenlik yöntemine uygun olarak eğitilmesi gerekir.

Aynı zamanda, tehlikeli çalışma ve uygun olmayan malzeme konusunda,  işyeri yönetimini çabucak bilgilendirecek bir sistem olmalıdır.

Sağlık ve güvenlik işleri, bu konuda yetkilendirilmiş belirli kişiler tarafından yürütülmelidir.

Bu işler, aşağıdaki konuları kapsamalıdır.

– Güvenlik işaretlerinin düzenlenmesi,

– Yol geçişleri ve yaya yolları, bariyer ve korkuluklar gibi inşaat veya onarım

güvenliğinin sağlanması,

1.2 GÜVENLİK ORGANİZASYONU:

– İskele,  merdiven, geçit ve platformların kontrolü,

– Sosyal tesislerin kontrol ve temizliği,

– Her çalışma grubuna, kendileri ile ilgili güvenlik planının iletilmesi,

– Acil durum ve tahliye planları,

1.2.1 GÜVENLİK SORUMLUSU:

Her büyüklükteki tüm inşaat şirketleri veya firmaları, sağlık ve güvenlik konusunda, işyeri büyüklüğüne ve işin özelliğine göre, tam yetkili ve sorumlu bir veya birkaç personel istihdam etmelidir. Bu kişi veya kişiler, direkt olarak şirketin veya firmanın yetkili müdürüne bağlı olmalıdır.

1.2.1    Güvenlik Sorumlusunun Görevleri

Yönetimden, taşeronlara ve işçilere iletilmesi gereken bilgilerin akışını  organize etmek,

İş güvenliği eğitimlerini organize etmek, yönetmek ve sonuçlarını değerlendirmek,

Sağlık ve güvenlik konusunda gerekli  tedbirleri önerebilmek için, meslek  hastalıkları ve kaza nedenlerini  araştırmak ve incelemek,

Güvenlik kuruluna teknik danışmanlık yapmak,

İşyeri ön planlama çalışmalarına katılmak.

Bu çalışmaları yürütecek güvenlik sorumlusunun, konusunda yeterli eğitim ve tecrübeye sahip olması ve mesleki sağlık ve güvenlik görevlisi olarak tanınması gerekir.

1.2.2 Denetçiler

Yapı işyerlerinde;

İyi bir planlama ve organizasyon ile yetki ve sorumlulukları tam olarak, açık bir şekilde  belirlenmiş denetçiler, iş güvenliği yönünden temel unsurlardır.

Denetçiler, ilk seviyede kontrol yapan kişilerdir. Bunlar formen, ekip başı veya

ustabaşı olarak adlandırılabilir.

Denetçilerden; sorumlu oldukları bölgelerde, aşağıda belirtilen  konularda  yönetime destek olmaları istenir.

Çalışma şartları ve ekipmanların güvenli ve yapılan işe uygun olmasının  sağlanması,

– İşyeri güvenliğinin düzenli kontrol ve denetimi,

– İşçilerin yapacakları işler konusunda eğitimi.

–  İşyeri güvenlik önlemlerinin tam

olarak alınmasının sağlanması,

– Uygun kaynak ve yetenekler kullanılarak ortaya çıkan problemlerin çözümü için en uygun yöntemin  bulunması,

– Gerekli kişisel korunma araçlarının  hazır olması ve kullanılmasının  sağlanması,

Denetim ve Eğitim İşyerlerinin güvenli hale getirilmesi için, düzenli denetim ve  gerekli olan  araç ve gereçlerin sağlanması gerekir.

İşçilerin eğitimi de, onların çalışırken karşılaşabilecekleri riskleri tanımasını ve bunların üstesinden gelmelerini mümkün kılar.

1.2.3 İşçiler:

İşçiler de, ahlaki ve aynı zamanda Yasal anlamda, kendi ve diğer işçilerin güvenliği konusunda azami ölçüde dikkat göstermek zorundadırlar.

İşçileri bu yönde motive etmenin çeşitli yolları vardır.

İş başlangıcında;

*Görev bölümü,

*Yetki ve sorumluluk verilmesi,

*Güvenlik problemleri konusunda karşılıklı konuşma ve tartışma.

*Çevrede,kendilerinin ve diğer işçilerin güvenliğini tehlikeye sokacak herhangi bir olumsuz  durumun olup olmadığının  kontrolü.

1- ÇEVRE GÜVENLİĞİ:

* Yapı alanının korunması,

* Uyarı levhaları,

* İşyeri düzeni,

* Aydınlatma,

* Yakından geçen enerji hattı,

2- KAZI ÇALIŞMALARI:

* Kazı alanının korunması,

* Kazı alanının kontrolu,                          (yer altı tesisatları)

* Kazı kontrolu,

* Şev – iksa uygulamaları,

* Yer altı-kuyu çalışmaları,                   (su baskını, gaz vb.)

* Kazı malzemesi taşıma-depolama,

3- YAPI İSKELELERİ VE MERDİVENLER:

(Ahşap, çelik borulu, asma iskeleler)

* Montaj-demontaj,

* Kontrol,

* B.A. Kalıp çalışmaları,

* Merdivenler, (Sabit, taşınabilir)

4- YIKIM İŞLERİ:

* Denetim,

* Tesisat önlemleri, (Doğal gaz,hava gazı, elektrik, su v.b.)

* Güvenlik alanı-perde,

* Yıkımdan çıkan malzemenin taşınması,

* Tehlikeli kısımlar,

* Kişisel koruyucular.

5-  SOSYAL TESİSLER – DESTEK BİRİMLER VE SAĞLIK KONTROLLERİ:

* Çalışanların sağlık kontrolleri,

(Genel, gaz, toz, gürültü, vibrasyon, portör)

* Sağlık ekipmanları, sağlık birimleri,

(İlk yardım odası, ilk yardım malzemesi, ulaşım aracı, yardımcı sağlık elamanı)

* Sosyal tesisler,

(İşçi koğuşları, yemekhane, duş, tuvalet, dinlenme yerleri)

* Destek birimler,

(Atölyeler, beton santralları, prekast sahaları, taş ve kum ocakları vb.)